Chełmskie tom 33 Oskar Kolberg






Opis
Dzieła Wszystkie
Chełmskie - tom 33

Wydawnictwo PTL 1964, stron 268, twarda oprawa z obwolutą
Pierwsza część monografii obszaru, który pod nazwą Chełmskie obejmuje wąski pas pogranicza etnicznego polsko-ruskiego, ciągnącego się po zachodniej stronie Bugu, począwszy od Tomaszowa Lubelskiego na południu, aż po Drohiczyn na północy. Jest to ostatni opracowany przez Kolberga i wydany za jego życia tom. Składa się na niego, podobnie jak w innych seriach regionalnych : historyczno-geograficzny opis kraju, charakterystyka ludności, jej ubiorów, mieszkań, pożywienia, zajęć, narzędzi, z wplecioną w tekst bogatą egzemplifikacją gwarową (słownictwo, nazewnictwo, zwroty frazeologiczne itp.), a także opis zwyczajów dorocznych w cyklu kalendarzowym oraz obrzędów (chrzest, pogrzeb i 8 wesel). Ten stosunkowo bogaty materiał pochodzi częściowo z własnych badań Kolberga prowadzonych w latach 1859 i 1867-1870, częściowo z zapisów i relacji korespondentów. W decydującej jednak mierze na zasób źródłowy monografii wpłynęła współpraca Kolberga z Marią Hemplówną z Tarnowa pod Chełmem, gdzie przebywał parokrotnie, znajdując w osobie Hemplówny oddanego pomocnika w gromadzeniu zbiorów. Z okolic Chełma uzyskał też najwięcej materiału. Hemplówna sama zbierała i spisywała dla Kolberga wiadomości etnograficzne i lingwistyczne, a także teksty folklorystyczne, ponadto ułatwiła mu orientację w nowym wówczas dla niego materiale ruskim. W tomie wykorzystana jest również literatura polska z okresu 1827-1880, głównie prace K.W. Wójcickiego, Ł. Gołębiowskiego, J. Gluzińskiego, L. Kunickiego, Z. Glogera. Tom zaopatrzony jest bogato w ilustracje wykonane przez W. Eliasza (12 tablic przedstawiających stroje i jego elementy, cerkwie, chaty, sprzęty, narzędzia i pisanki wielkanocne).
Spis Treści:
Kraj
Bialskie i Radzyńskie (Podlasie)
Chełmskie
Hrubieszowskie
Lud
Drobna szlachta. Bojary, Żydzi
Mowa ludu
Ubiór
Pokarm i napój
Wieś
1. Chata
2. Sprzęty i naczynia
- kądziel krosna kobyła
- naczynia drewniane
- naczynia gliniane
Praca. Rola. Hodowla. Przemysł. Służba
- wóz, brona, socha
Zwyczaje
Kalendarz. Rachuba czasu
Boże Narodzenie (Swiatyj-weczer)
Nowy Rok (Bohatyk weczer) koza, małpa
Trzech Króli święto Jordan, szczodriwki
Oczyszczenie M.B. (Sriet. Hosp.)
Miasnyce (zapusty)
Wielki Post, Popielec u Mazurów
Zwiastowanie M.B. (Błahowisz.)
Kwietna niesziela (werbnycia)
Wielki tydzień
Woskresenie Gry
Tydzień powielkanocny
Przewodnia niedziela
Św. Jerzy (św. Jur)
Sucha środa
Zielone Świątki
Boże Ciało
Dziesiąty piątek
Św. Jan Chrzciciel , Kupalnocka
Nawiedzenie M.B.
Siedmiu braci
Spas
Wniebowzięcie M.B. (Uspenie)
Narodzenie M.B. (Roźdestwo)
Pielgrzymki
Pominki
Św. Filip (s. Pylyp)
Prażnyki
Śś. Szymon i Juda
Śś. Katarzyna i Andrzej
Niepokalane poczęcie M.B.
Św. Mikołaj
Dożynki
Obrzędy
Chrzest
Pogrzeb
Wiesele
- z okolicy Łosic, Biały
- od Kodnia, Piszczaca
- od Włodawy
- od Sawina
- od Puchaczowa
- od Chełma
- od Pawłowa
Przypisy
Kraj i ziemia
Kodeń
Chełm
Krupe
Dubieńka (Dorohusk nad Bugiem)
Dubieńka
Hrubieszów
Uchanie
Zamość
Postoły (obuwie)
Przemysł
Werbnycia (Palmowa Niedziela)
Parafije ruskie w Chełmskiem